Do najpopularniejszych źródeł stresu związanego ze szkołą zalicza się:
- strach przed sprawdzaniem wiedzy – wywołaniem do tablicy przez nauczyciela, przed sprawdzianem, kartkówką, egzaminem, np. stres przed maturą;
- lęk przed oceną niedostateczną,
- spóźnienie się na lekcję, wejście do klasy po dzwonku, konieczność przyznania się do winy np. że się zaspało, wstyd,
- niezaspokajanie potrzeb emocjonalnych, uczuciowych, brak poczucia bezpieczeństwa,
- rozliczanie z ocen na wywiadówkach i w domu,
- zbyt duża ilość nauki, obszerne programy nauczania obfitujące w wiele zbędnych szczegółów,
- brak czasu na relaks i odpoczynek oraz kontakty z rówieśnikami,
- brak momentów potrzebnych na regenerację sił,
- obawa przed odrzuceniem ze strony rówieśników – brak akceptacji w klasie, nietolerancja kolegów, przemoc psychiczna, wulgaryzmy, agresja fizyczna.
Reakcje na stres:
Reakcje fizyczne:
- pocenie się
- problemy ze snem
- bóle brzucha
- napięcie
- zaburzenia układu krążenia
Reakcje intelektualne i emocjonalne:
- uczucie pustki w głowie
- gniew
- bezradność
- nieufność
- osłabienie pamięci
Symptomatyczne zachowania:
- objadanie się
- konfliktowość
- problemy w relacjach interpersonalnych
Sposoby zwalczania stresu:
Ruch i relaks jako środki rozładowujące stres organizmu. Najczęściej zalecanymi przez specjalistów środkami rozładowującymi stres jest ruch i relaks, angażowanie się w formy aktywności ruchowej. Duże nasilenie aktywności psychofizycznej daje nadzwyczajne możliwości odreagowania stresu. Aktywność ruchowa może skutecznie zapobiegać zagrożeniom i ułatwić radzenie sobie ze stresem. Rozwija również aspiracje samorealizacyjne, a te nadają życiu jednostki sens i chęć dążenia do bycia ,,kimś” oraz motywację do dalszego działania. Jeśli dostarczymy organizmowi odpowiednią dawkę ruchu (np.: biegając, jeżdżąc na rowerze itp.) zgromadzone zasoby energii zostaną zużytkowane. Napięcie mięśni i ścięgna rozciągną się, a oddech i krążenie się znormalizują. Oprócz regularnego uprawiania sportu powinniśmy wykorzystać każdą okazję do aktywności fizycznej, która rozładuje stres: wchodzić po schodach, zamiast poruszać się windą, jeździć na zakupy rowerem, a nie samochodem.
Lepsza organizacja codziennego życia. Każdy powinien w swoim życiu wyznaczyć kierunek i cel, który chce osiągnąć. Nie chodzi tylko o cele odległe, ale także te, które mogą być zrealizowane w miarę szybko, np. odrób lekcje zadane w szkole na pojutrze, jeszcze w dniu dzisiejszym po to, abyś w dniu jutrzejszym mógł pójść z ojcem na ryby. Powinniśmy wyznaczyć sobie priorytety i realistycznie oceniać możliwości. Jeżeli zrealizujemy swoje plany i zadania, satysfakcja będzie ogromna, poczujemy się bardziej dowartościowani i pewni siebie.
Hierarchia zadań i celów. Ogromna jest ilość zadań, na które mamy zbyt mało czasu: odrabianie zadań domowych, przygotowanie się do sprawdzianów i zajęcia dodatkowe. To sprawia, że ciągle jesteś „w biegu”. Należy poczynić odpowiednie kroki, aby działania te były sensowne i poukładane.
Również dobrze byłoby wykonać następujące czynności:
- wypisz na kartce wszystkie zadania, jakie masz wykonać,
- uporządkuj je w kolejności wykonania, w zależności od stopnia ważności przyporządkuj im od 1 do 10 punktów,
- zdecyduj, które prace muszą być wykonane dzisiaj, które możesz odłożyć na jutro, a które poczekają jeszcze dłużej,
- jeżeli ustaliłeś priorytety, zajmij się najważniejszym zadaniem.
Zachowania asertywne.
W codziennym życiu spotykasz się z różnymi sytuacjami, ludźmi i często nie wiesz, jak się zachować. Czasem rezygnujesz ze swoich planów, praw, ulegając wpływom innych osób. Nauczyciel powinien wskazać, że takie zachowania są niewłaściwe. Radzę, aby w kontaktach z innymi osobami uczniowie byli sobą, lecz jednocześnie liczyli się z opinią innych. Bardzo ważne jest zachowanie się w taki sposób, aby osiągnąć to, czego się pragnie, lecz nie kosztem innych ludzi.
Ćwiczenia relaksacyjne.
Ćwiczenia, które można zastosować, ukazują różne możliwości minimalizowania skutków stresu, poprawy samopoczucia, zwiększenia odporności psychicznej. Koncentrują się na: nauce relaksu, sposobie wyrażenia i przeżywania uczuć, technikach zmniejszenia lęku, pozytywnym myśleniu.
- odprężające chodzenie – możemy uzyskać stan odprężenia i wewnętrznego spokoju chodząc po najbliższej okolicy w następujący sposób: idź wyprostowany z głową lekko zadartą do góry, ogarniaj spojrzeniem widok, który masz przed sobą,
- stawiaj drobne kroki, idź powoli, nie myśl, że musisz gdzieś dojść, uśmiechaj się, ciesz się z tego, że idziesz, że masz sprawne nogi, staraj się stąpać lekko, wyobraź sobie, że z każdego twojego kroku, wyrasta kwiat, myślo tym, że widok, który oglądasz jest piękny, patrz na kolor i kształt chmur, dostrzegaj odcienie barw trawy, liści, we wszystkim staraj sięznaleźć coś ładnego, uśmiechaj się, myśl o tym, że dobrze się czujesz, że jesteś zdrowy,młody, spokojny i radosny,
- wzbudź w sobie przekonanie, że wszystko jest i będzie dobrze.
Odpoczynek – jeśli nie możemy wyjść z domu, przeprowadzamy ćwiczenie odprężająco – koncentrujące, polegające na uspokajającej i wyciszającej wewnętrznie sytuacji:
- włącz cichą spokojną muzykę, usiądź wygodnie, zamknij oczy, oddychaj miarowo.
Metody relaksacyjne przyczyniają się do redukowania reakcji uwarunkowanych przez stres. Po ich zastosowaniu puls się normuje, zmniejsza się napięcie mięśniowe, naczynia rozszerzają się, a mózg zaczyna pracować harmonijnie. Osoby, które nauczą się regularnie stosować relaks odzyskują swobodę, dobre samopoczucie. Troski i problemy usuwają się na dalszy plan, wzrasta uczucie spokoju, pewności i zaufania do siebie.
Poczucie humoru w radzeniu sobie ze stresem.
Należy porozmawiać o korzyściach płynących z patrzenia na siebie z przymrużeniem oka. Naukowcy dowiedli, że radosny śmiech wzmacnia odporność, chroni przed chorobami. Wielu z dzisiejszych czołowych ekspertów uważa humor za skuteczne antidotum na stres, a w Wielkiej Brytanii powstały już „kliniki śmiechu” jako placówki publicznej służby zdrowia.
Ja – człowiek sukcesu.
Zapisz na kartkach różne, realne sytuacje, w których chciałbyś odnosić sukces, powodzenie (np. : pobicie rekordu klasy w biegu na 100 m, umówienie się na randkęz atrakcyjną dziewczyną itp.). Wybierz jedną z takich sytuacji
i wyobraź sobie, że odnosisz sukces. Zamknij oczy i jak najdokładniej, ze szczegółami wyobraź sobie: jakwyglądasz, co robisz, co mówisz, jak zachowujesz się wobec innych, co czujesz w danymmomencie, co myślisz.Technika dokładnego wyobrażenia sobie siebie w różnych przyszłych sytuacjach, w których odnosimy sukces, uruchamia mechanizmy pozytywnego myślenia, wzmacnia wiarę we własne możliwości, sprzyja przeżywaniu uczuć w realnych sytuacjach. Ponadto ułatwia zwrócenie uwagi na różne elementy, co pozwala lepiej przygotować się do czekającego nas zadania.